چطور ویتامین D لازم برای بدن خود را تامین کنیم؟ - وبلاگ پنجره

به گزارش وبلاگ پنجره، نور خورشید، منابع غذایی و مکمل ویتامین D از جمله راه های تامین ویتامین D برای بدن است. با توجه به محدود بودن منابع غذایی این ویتامین، بهترین راه برای دریافت آن قرار دریافت در معرض نور آفتاب است.

به گزارش وبلاگ پنجره به نقل از ایرنا گلبن سهراب، عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با تاکید بر ارتباط ویتامین D با سلامت استخوان ها درباره راه های تامین این ویتامین نوشت:

بیشترین مقدار ویتامین D در میانه روز (ظهر) در بدن ساخته می گردد به شرطی که حداقل صورت و دست ها بدون هیچ لایه محافظی (مانند کرم های ضد آفتاب) در معرض نور خورشید قرار بگیرند.

ارتباط ویتامین D یا به اصطلاح ویتامین آفتاب با سلامت استخوان ها برای همگان ثابت شده است، اما امروزه به دلیل ارتباط این ویتامین با بیماری های مختلفی از جمله ام اس، انواع سرطان، بیماری های قلبی ـ عروقی و دیابت افراد تمایل بسیاری به استفاده از آن دارند. در سال های اخیر، محققان بیان نموده اند ویتامین D می تواند در تنظیم گلوکز (قند خون)، انسولین و التهاب نقشی حیاتی داشته باشد. این یافته می تواند در پیشگیری از بیماری های قلبی ـ عروقی و دیابت هشداری مهم باشد.

بدن برای حفظ عملکرد صحیح و سلامت خود به ویتامین ها احتیاج دارد. ویتامین ها به دو گروه اصلی تقسیم می شوند: ویتامین های محلول در آب و ویتامین های محلول در چربی. ویتامین D از دسته ویتامین های محلول در چربی است (ویتامین های محلول در چربی شامل ویتامین های A، D، K و E و ویتامین های محلول در آب شامل ویتامین های گروه B و ویتامین C است). ویتامین D مانند سایر ویتامین های محلول در چربی در کبد و بافت های چربی ذخیره می گردد و همان طور که مقادیر اضافه آن می تواند سمی باشد، کمبود آن در بدن نیز با بروز بیماری های مختلف جسمی و روحی ارتباط دارد.

ویتامین D برخلاف سایر ویتامین ها می تواند در بدن از نور خورشید نیز ساخته گردد در حالی که بیشتر ویتامین ها فقط باید به وسیله غذا تامین شوند.

بعضی عوامل در فراوری ویتامین D بر اثر تابش نور خورشید تاثیرگذارند. افرادی که پوست تیره ای دارند، یا در مناطقی دور از خط استوا زندگی می نمایند، افرادی که دارای اضافه وزن اند یا پوشش کامل در برابر نور خورشید دارند (استفاده از ضد آفتاب، لباس های پوشیده، دستکش، کلاه و غیره) و افراد مسن نمی توانند به وسیله نور آفتاب به مقدار کافی ویتامین D به دست بیاورند. بنابراین برای این دسته از افراد استفاده از مکمل ویتامین D لازم است.

همچنین آلودگی هوا از جمله عواملی است که مانع سنتز ویتامین D توسط نور خورشید در بدن می گردد. بنابراین در خصوص افراد ساکن در کلان شهرها که عموما هوای آلوده ای دارند هم باید به امکان وجود کمبود ویتامین D توجه گردد.

غنی ترین منابع غذایی ویتامین D شامل روغن کبد ماهی، ماهی های چرب مانند ماهی سالمون، لبنیات و تخم مرغ هستند. از آنجا که این ویتامین به مقدار فراوان در منابع غذایی وجود ندارد دریافت مکمل آن، با در نظر دریافت میزان مواجهه مفید فرد با نور خورشید، در صورت تجویز پزشک یا متخصص تغذیه توصیه می گردد.

تنها راه تشخیص کمبود ویتامین Dآزمایش خون است. در این میان علائمی نظیر مسائل گوارشی، تعریق در ناحیه پوست جمجمه، استخوان درد، افزایش وزن و بی حوصلگی نیز می تواند تا حدودی نشان دهنده کمبود ویتامین D در بدن باشد.

با این که ایران کشوری آفتابی است آنالیز ها نشان می دهد در بیشتر مناطق کشور در حدود 80 درصد کمبود ویتامین D داریم. نوع لباس، گرد و غبار، شیشه پنجره ها، هوای ابری، هوای آلوده و کرم های ضد آفتاب می توانند مانع رسیدن اشعه ماوراءبنفش به بدن و ساخته شدن ویتامین D مورد احتیاج در بدن فرد شوند. همچنین منابع غذایی ویتامین D بسیار محدودند و غنی سازی مواد غذایی با ویتامین D در ایران به طور گسترده انجام نمی گردد.

• رابطه دیایت و ویتامین D

گیرنده های ویتامین D تقریبا در همه سلول های بدن وجود دارند که این نشان دهنده نقش مهم ویتامین D در فرایندهای شیمیایی بدن است. این ویتامین در تنظیم عملکرد سلول های بتای پانکراس (سلول های ترشح نماینده انسولین در پانکراس یا همان لوزالمعده) نقشی مهم دارد.

در دیابت نوع 1 که ترشح انسولین در آن مختل می گردد، سیستم ایمنی بدن سلول های بتای پانکراس را تخریب می نماید. در دیابت نوع 2 سلول های بتا کوشش می نمایند انسولین بیشتری فراوری نمایند چون در سایر بافت های بدن مقاومت به انسولین وجود دارد و این هورمون نمی تواند عملکرد لازم را داشته باشد. از جمله مهم ترین عواملی که باعث مقاومت در برابر انسولین می گردد اضافه وزن، نداشتن فعالیت فیزیکی، چربی شکمی زیاد و زمینه ژنتیکی است.

مطالعات نشان می دهد ویتامین D در سلول های بتای پانکراس در فراوری و ترشح انسولین اثر می گذارد. ترشح انسولین وابسته به کلسیم است و جذب کلسیم نیز تحت تاثیر ویتامین D قرار می گیرد. بعضی از مطالعات حیوانی نشان می دهد کمبود ویتامین D به کاهش فراوری انسولین منجر می گردد. همچنین محققان ثابت نموده اند کمبود ویتامین D باعث کاهش حساسیت بافت ها به انسولین و در نتیجه بروز دیابت نوع 2 می گردد.

ویتامین D جزو آن دسته از ویتامین های محلول در چربی است که قابلیت ذخیره شدن در بدن را دارد. در صورت مصرف بیش از حد مجاز می تواند باعث عوارضی از قبیل رسوب کلسیم در کلیه ها، ریه ها، قلب، گوش، دردهای استخوانی، از دست دادن اشتها و تهوع، افزایش حجم ادرار، یبوست، اختلالات کلیوی و مسمومیت گردد.

کمبود ویتامین D با افزایش نمایه توده بدنی، فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا و مقاومت به انسولین ارتباط دارد که همگی از عوامل مستعدنماینده فرد به بروز دیابت نوع 2 هستند. نکته حائز اهمیت این است که دریافت مقادیر مطلوبی از ویتامین D در پیشگیری یا کنترل دیابت موثر است و مصرف بیش از حد آن همراه با عوارض جدی است. بنابراین مصرف ویتامین D به وسیله مکمل به آنالیز های پزشکی و تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه احتیاج دارد و باید از مصرف خودسرانه آن پرهیز گردد. همچنین توصیه می گردد با توجه به شیوع بالای کمبود ویتامین D در ایران شرایط ویتامین D خون در همه افراد به خصوص افرادی که در مرحله پیش دیابت قرار دارند آنالیز گردد.