قلعه بالا و آمیختگی دو قوم عاشق - وبلاگ پنجره

به گزارش وبلاگ پنجره، روستای کوهپایه ای قلعه بالا با مجموعه کم نظیری از جاذبه های طبیعی و تاریخی یکی از روستاهای دیدنی استان سمنان است . قلعه بالا ، روستایی کوهپایه ای و از نوع روستایی متمرکز است . منطقه مسکونی روستا روی ارتفاعی تپه مانند قرار گرفته که از یک سوپر مواد غذایی ، مشرف به دشت و از سوی دیگر تا دامنه های کوه مولدو پیش رفته

قلعه بالا و آمیختگی دو قوم عاشق

روستای کوهپایه ای قلعه بالا با مجموعه کم نظیری از جاذبه های طبیعی و تاریخی یکی از روستاهای دیدنی استان سمنان است . قلعه بالا ، روستایی کوهپایه ای و از نوع روستایی متمرکز است . منطقه مسکونی روستا روی ارتفاعی تپه مانند قرار گرفته که از یک سوپر مواد غذایی ، مشرف به دشت و از سوی دیگر تا دامنه های کوه مولدو پیش رفته است . بخش زراعی روستا از زمینهای کم شیب کوهپایه آغاز می گردد و به سمت دشت توسعه می یابد . زمینهای زراعی دور تا دور روستا را احاطه نموده اند (به غیر از بخشی از روستا که متصل به دامنه پرشیب کوه است). بخش هایی از کوهپایه که شیب نامناسبی برای کشاورزی دارد . به وسیله اهالی روستا به صورت پله پله درآمده است و سطح جانبی هر صفه (پله) با سنگ چین پوشانده شده است . از آنجا که خاک زیر کشت در اثر آبیاری و سایر عوامل اقلیمی به مرور زمان سست می گردد ، وجود این دیواره سنگ چین از ریزش حاشیه هر صفه جلوگیری می نماید .

پله پله بودن زمین و کمبود فضای کافی برای حرکت تراکتور باعث می گردد که این دسته از زمینهای زراعی را با خیش و چارپا شخم بزنند . با این حال شخم زدن زمینهایی که در دشت قرار دارند از تراکتور استفاده می نمایند .

هر خیش با دوچارپا (گاو ، الاغ یا قاطر) کشیده می گردد و هنگام شخم زدن ، دو نفر همزمان خیش را راهنمایی می نمایند . یک نفر، ته خیش (تیغه ای که در زمین فرو می رود) را به سمت زمین فشار می دهد و نفر دوم ، سر خیش را نگه می دارد و چارپا را راهنمایی می نماید .

در ابتدای ورودی غربی روستا ، باغ های کوچکی دیده می گردد . محوطه های کوچکی که با سنگ چین یا دیواره های خشت و گلی حصار بندی شده اند و تعداد محدودی درخت (همه از یک نوع ، انار ، انگور و ....) را در برگرفته اند . وجود این باغهای کوچک و فرآورده های متنوعی که از انار ، انگور و بادام تهیه می گردد (رب انار ، شربت انار ، کشمش ، خشکبار و..) احتمال وجود تقویم باغداری را در روستا قوت می دهد. (تقویمی شامل موعد چیدن میوه ها ، هرس کردن درخت ها ، کاشتن نهال تازه و به تبع آن فعالیتهای دسته جمعی برای انجام این کارها که محتملا جلوه ای آیینی به خود می گیرد .)

روستا دو گروه بزرگ خویشاوندی و هم خون را شامل می گردد . کیقبادی (که به زعم اهالی روستا ، عرب اند) و عجمی ها . با این حال در نگاه اول متوجه محله قومی نمی شوید (محله ای که مختص یک گروه و هم خون باشد) و از طرف دیگر ، تیپ چهره و گویش فارسی اهالی روستا ، دو دستگی بازری را تداعی نمی نماید . پس به احتمال زیاد ، کیقبادی ها و عجمی ها ، در هم اختلاط داشته و دارند که به مرور زمان ، تیپ چهره و گویش هر دو گروه را به هم نزدیک نموده است .

قلعه بالا سه گورستان دارد که هر سه در حاشیه جنوبی قرار دارند . یکی از گورستانها قطعه زمین نسبتا مسطحی است در جنوب روستا و در دامنه کوه . دومی در اطراف بقعه امامزاده ابوالحسن (تنها امامزاده قلعه بالا) در کنار جاده ای خاکی که روی دامنه کوه امتداد می یابد و از جنوب غربی به روستا متصل می گردد (با کمی فاصله از بخش مسکونی) و سومی در محل اتصال جاده مذکور به جنوب قلعه بالا .

روی هم رفته ، دسته بندی اهالی روستا به دو گروه خویشاوندی عجمی و کیقبادی ، در ریخت روستا نمایان نیست و این دو دستگی بیشتر از هر چیز در نام و معروفیت ساکنین به چم می خورد . این نشان می دهد که این دو گروه ، روابط زیادی (کاری ، خویشاوندی و...) با هم دارند که نیازی به تمایز از هم احساس ننموده اند . چه در محل سکونت ، چه در محل دفن مرده ها و چه در مسجد (روستا یک مسجد دارد).

قالی بافی و پارچه بافی در قلعه بالا زنده نیست ، اما هنوز در روستا ، بافنده آشنا به فنون ، شیوه و ابزار کار وجود دارد که از قضا زیاد هم مسن نیستند . پیداست که تا همین اواخر مردم روستا قالی می بافتند. یک نمونه قالی قطع کوچک (حدوداً یک متر در یک و نیم متر) در نمایشگاه صنایع دستی روستا به نمایش گذاشته شده بود و زن میانسالی که آن را بافته بود هم در نمایشگاه حضور داشت . طرح قالی ، لچک -ترنج ناهمسو بود و نقش مایه گلدانی در دو سوی ترنج دیده می شد . رنگ کف قالی (زمینه قالی) ، آبی تیره (در اصطلاح محلی لاکی) بود و طیفی از رنگهای قهوه ای ، سبز و زرد با درجات متفاوتی از روشنایی و تیرگی در آن دیده می شد . اما رنگ قرمز و مشتقات آن اصلا در نقش قالی حضور نداشت که به طرح قالی جلوه ای سرد می دهد . طبق گفته بافنده قالی ، گره ای که در بافت قالی به کار رفته بود ، گره نامتقارن یا گره فارسی است . در این گره نخ پر دور یک تار می پیچد و از زیر تار مجاور آن عبور می نماید .

تجربه حضور در یک پارک ملی و زندگی

روستای قلعه بالا با 150 خانوار و حدود 500 نفر سکنه ، مکان سفر 4 روزه 16 دانش آموز دختر و پسر 8 تا 11 ساله یک مدرسه مشارکتی بود . آنها در این سفر فرصت یافتند از یکی از مجموعه های بسیار ارزشمند و یکی از وسیع ترین منطقه ها تحت حفاظت ایران (پارک ملی توران)بازدید نمایند . در طول جهت یکی از متخصصین حیات وحش در مورد پستانداران منطقه ، گونه های در معرض انقراض ، منقرض شده و تفاوت پلنگ و یوز با آنها صحبت نمود . پس از کوشش برای مشاهده گور ایرانی یکی از پستانداران شاخص منطقه ، دانش آموزان پیروز به مشاهده آن با دوربین چشمی از فاصله مناسبی شده و ویژگیهای ظاهری آن از جمله اینکه گور ایرانی بر خلاف تصور مردم راه راه نمی باشد را شناختند بعلاوه آنها با روشهای شناسایی پستانداران در طبیعت با مشاهده رد پا ، سرگین آشنا شدند ، در این خصوص برخی از آنان اطلاعات خوبی داشتند . با بچه ها در مورد شغل محیط بانی و زحمات این گروه در راستای حفاظت و امنیت منطقه نیز صحبت شد .

جاذبه های گردشگری

همجواری این روستا با دشتهای دلبر و علی انگر از ویژگیهای ممتاز روستای قلعه بالا است . این دشتها از منطقه ها حفاظت شده ملی است و از زیستگاه های یوزپلنگ و گورخر آسیایی می باشند .

آمیختگی منظره ها زیبای کوهستانی و چشم اندازهای اغوا نماینده سرابهای کویری ، از جلوه های کم نظیر طبیعت روستای قلعه بالا است . پشته های پهن ، کوههای کم ارتفاعی هستند که سطح صافی دارند و از جمله جاذبه های بدیع محسوب می شوند . دره مار و چشمه های قدس و معصوم از نواحی تفرجگاهی این روستا است.

امامزاده سید محمد و امامزاده پیر سید ، از اماکن زیارتگاهی روستای قلعه بالا هستند و مورد احترام مردم می باشند .

موسیقی مورد علاقه مردم روستای قلعه بالا ، ترانه ها و نغمه های محلی است که غالبا در جشنها و مراسم عروسی خوانده و نواخته می شوند .

قالی ، از عمده ترین محصولات صنایع دستی این روستا است که در طرح های زیبا و به دست زنان هنرمند بافته می گردد .

بیشتر مردم روستای قلعه بالا از پوشاک محلی استفاده می نمایند .

هفت سنگ و الک دولک (چوکالسوبازو) از بازیهای رایج مردم این روستا است. مهمترین سوغاتی های روستای قلعه بالا شامل فلفل ، زیره سبز ، کنجد ، تخمه آفتابگردان و دیگر محصولات سیفی و باغی است .

انواع اشکنه ، ماست جوش ، قوروتی (کشک بادمجان) آبگوشت وآش ترش از معروفترین غذاهای محلی روستای قلعه بالا است .

روستای قلعه بالا به وسیله شهرهای شاهرود ، میامی و بیارجمند با جاده ای آسفالت قابل دسترسی است .

منبع: نشریه اطلاعات هفتگی شماره 3430

منبع: راسخون